نگاهی به زندگی و اقدام تاریخی شهید عبدالخالق هزاره به مناسبت ۹۲ مین سالیاد شهادت عبدالخالق هزاره 
عبدالخالق هزاره، فرزند مولاداد هزاره، در سال ۱۲۹۵ خورشیدی چشم به جهان گشود. پدرش با وجود شرایط دشوار اجتماعی، توجه ویژهای به آموزش و تربیت او داشت و عبدالخالق را به مکتب نجات فرستاد. خانوادهی او ریشه در مناطق دایه و فولاد داشت؛ سرزمینی که در دورهی امیر عبدالرحمن خان، شاهد کوچ اجباری، غصب زمینها و کشتار گستردهی باشندگان هزاره بود.
پدرکلان عبدالخالق در جریان این رویدادها همه دارایی خود را از دست داد و شماری از اعضای خانوادهاش کشته شدند. پس از درگذشت او، دو پسرش مولاداد و خداداد باقی ماندند که در خانوادهی چرخی بهعنوان خدمتکار مشغول شدند. مولاداد، پدر عبدالخالق، تحصیلات خصوصی داشت و در سفرهایش به اروپا همراه غلامنبی خان چرخی، با زبانهای انگلیسی، آلمانی و روسی آشنایی نسبی پیدا کرده و به اندیشههای سیاسی نوگرا گرایش یافته بود.
خانوادهی عبدالخالق به نهضت امانی علاقهمند بودند؛ هم بهدلیل اصلاحات شاه امانالله خان و لغو نظام غلامی و کنیزی، و هم به سبب وفاداری خاندان چرخی به این پادشاه اصلاحطلب. پس از بهقدرت رسیدن نادرشاه، بسیاری از چهرههای وفادار به امانالله خان، از جمله شماری از اعضای خاندان چرخی، اعدام شدند؛ رویدادی که تأثیر عمیقی بر روحیهی نوجوانی چون عبدالخالق گذاشت.
در چنین فضایی، عبدالخالق هزاره که تحت تأثیر اندیشههای مشروطهخواهان و روشنفکران دوره امانی قرار داشت، به مبارزه با نظام استبدادی نادرشاه روی آورد. بهگفتهی برخی منابع تاریخی، او جوانی فعال، ورزیده و بهشدت سیاسی بود که زندگی خود را وقف مبارزه علیه استبداد کرده بود.
سرانجام، عبدالخالق در حالیکه کمتر از ۱۸ سال سن داشت، در روز ۱۶ عقرب سال ۱۳۱۲ خورشیدی، محمدنادرشاه را هدف گلوله قرار داد و به زندگی او پایان داد. شاهدان عینی این رویداد، از جمله همصنفیهایش، تأیید کردهاند که این اقدام در جریان یک مراسم رسمی صورت گرفت.
پس از این رویداد، حکومت وقت موجی از سرکوب را به راه انداخت؛ نهتنها عبدالخالق، بلکه اعضای خانواده، نزدیکان و شماری از افراد بیگناه دیگر بازداشت، شکنجه و اعدام شدند. با این حال، برخی تاریخنگاران، از جمله غلاممحمد غبار، بر این باورند که اقدام عبدالخالق، جان شماری از زندانیان سیاسی را از اعدام نجات داد.
عبدالخالق هزاره سرانجام با شدیدترین شیوهها به شهادت رسید، اما نام او بهعنوان نماد شجاعت، ایستادگی در برابر استبداد و فریاد عدالتخواهی در تاریخ افغانستان ماندگار شد.
خبرگزاری داینیوز
