دای‌نیوز- سرطان ۱۴۰۴
در تازه‌ترین اقدام جنجال‌برانگیز، وزارت داخله حکومت طالبان دستور داده است که ظرف ۴۸ ساعت، زبان فارسی (دری) به‌طور کامل از تمامی مکاتبات رسمی این نهاد حذف گردد و تمام اسناد و ارتباطات اداری تنها به زبان پشتو انجام گیرد. بنا بر گزارش منابع داخلی، تنها سه ولایت—بدخشان، پنجشیر و بامیان—از اجرای این دستور مستثنا شده‌ان
این تصمیم واکنش‌های تند و گسترده‌ای در فضای رسانه‌ای و میان اقشار مختلف جامعه افغانستان برانگیخته است. کارشناسان، فعالان مدنی، و بسیاری از شهروندان، این اقدام را تبعیض‌آمیز و ناقض اصول چندزبانه‌گی و تنوع فرهنگی کشور می‌دانند.
زمینه تاریخی و پیشینه کاربرد زبان‌ها در افغانستان
افغانستان کشوری با تنوع قومی و زبانی است. زبان‌های دری (فارسی) و پشتو هر دو طبق ماده ۱۶ قانون اساسی پیشین (۱۳۸۲) به‌عنوان زبان‌های رسمی کشور به رسمیت شناخته شده‌اند. دری به‌عنوان زبان رایج شهرنشینان، زبان رسمی حکومت‌داری، ادبیات، آموزش، و رسانه‌ها در طول تاریخ معاصر افغانستان جایگاه مهمی داشته است. در مقابل، پشتو نیز در برخی مناطق شرقی و جنوبی و نیز در گفتمان ملی از نقش سیاسی بالایی برخوردار بوده است.
در دوره‌های مختلف، زبان به‌عنوان ابزار قدرت یا سرکوب مورد استفاده قرار گرفته است. در دهه‌های گذشته، تلاش‌هایی برای تقویت زبان پشتو در نظام اداری کشور وجود داشت، اما همواره به موازات آن، زبان دری نیز نقش بنیادین در ساختار حکومت و آموزش ایفا کرده است.
تحلیل ابعاد سیاسی و اجتماعی تصمیم طالبان
اقدام اخیر طالبان را نمی‌توان صرفاً تصمیمی اداری دانست؛ بلکه نشان‌دهنده یک رویکرد ایدئولوژیک و مرکزگرایانه قومی است که می‌کوشد زبان را به ابزار تثبیت سلطه سیاسی تبدیل کند. در شرایطی که اکثریت کارمندان اداری به زبان دری مسلط‌اند، حذف فوری این زبان از مکاتبات، باعث سردرگمی، اختلال در امور و کاهش کارآمدی اداری خواهد شد.
از طرفی، مستثنا شدن ولایت‌های بدخشان، پنجشیر و بامیان—که عمدتاً فارسی‌زبان و غیرپشتون هستند—نشان می‌دهد طالبان از حساسیت‌های قومی آگاه‌اند، اما تصمیم آن‌ها همچنان در راستای تضعیف موقعیت زبان دری در سطح ملی تفسیر می‌شود.
واکنش‌ها و پیامدهای احتمالی
این تصمیم، به‌ویژه در فضای مجازی، با انتقادات شدید فعالان مدنی، روشنفکران، و گروه‌های قومی روبه‌رو شده است. بسیاری آن را نشانه‌ای از تبعیض سیستماتیک علیه فارسی‌زبانان دانسته و هشدار داده‌اند که چنین اقداماتی به تعمیق شکاف‌های قومی و زبانی خواهد انجامید.
در صورت استمرار این سیاست، پیامدهایی چون:
• کاهش مشروعیت طالبان نزد اقوام غیرپشتون
• اختلال در عملکرد ادارات دولتی
• تشدید نارضایتی مردمی و احتمالا افزایش گرایش به مقاومت مدنی یا سیاسی
• تضعیف وحدت ملی و انسجام زبانی در کشور
انتظار می‌رود.
جمع‌بندی: زبان، هویت و حاکمیت
تصمیم حذف زبان فارسی از مکاتبات رسمی وزارت داخله طالبان، فراتر از یک تغییر زبانی است؛ این اقدام نشان‌دهنده تلاش برای بازتعریف ساختار قدرت و هویت سیاسی-فرهنگی کشور است. در حالی که افغانستان در یکی از حساس‌ترین برهه‌های تاریخی خود قرار دارد، حذف زبان یکی از اقوام بزرگ، به‌جای ایجاد وحدت، تنها به افزایش شکاف‌ها و تضعیف مشروعیت سیاسی منجر خواهد شد.
