در پی انتشار گزارشی با تمرکز بر تأثیرات منفی پروژه‌های بندسازی و حفر چاه در مناطق مرکزی افغانستان، لازم است نکاتی در دفاع از این اقدامات مردمی و نقد رویکرد گزارش مذکور ارائه گردد:
- حق توسعه برابر برای مناطق محروم
مناطق مرکزی افغانستان، به‌ویژه ولایت‌های بامیان، دایکندی، غور و ولسوالی‌های چون بهسود، جاغوری، مالستان و ورس، طی دهه‌ها از کمترین حمایت‌های دولتی برخوردار بوده‌اند. اکنون که مردم این مناطق با ابتکار خود و کمک مهاجران اقدام به بهبود منابع آبی کرده‌اند، این تلاش‌ها نباید «خودسرانه» تلقی گردد بلکه باید به عنوان نمونه‌ای از خودیاری و توسعه پایدار از پایین به بالا مورد حمایت قرار گیرد.
- مشارکت مهاجران متخصص و اجرای پروژه‌ها با دانش فنی
بسیاری از این پروژه‌ها با مشارکت مهاجران تحصیل‌کرده و دارای تجربه فنی صورت می‌گیرند. برخلاف ادعای گزارش، در موارد زیادی مطالعات ابتدایی انجام شده و هدف پروژه‌ها مقابله با بحران کم‌آبی و تقویت امنیت غذایی بوده است.
- نقد یک‌سویگی در تحلیل منابع آب
گزارش با تمرکز بر اثرات بر پایین‌دست، نیازها و وضعیت بحرانی مردم بالادست را نادیده گرفته است. منابع آبی باید به‌صورت عادلانه و بر اساس مشارکت متوازن مدیریت شوند. نباید مردم مناطق مرکزی که خود دچار خشکسالی و کم‌آبی هستند، قربانی منافع مناطق دیگر شوند.
- خطر سیاسی‌سازی موضوعات محیط‌زیستی
اشاره به “تنش‌های قومی” و “کوچ اجباری” در متن گزارش هشت صبح، بدون شواهد دقیق، می‌تواند به‌جای حل مسئله، موجب افزایش بی‌اعتمادی و تحریک حساسیت‌های قومی شود. مسائل محیط‌زیستی باید به‌دور از جهت‌گیری‌های سیاسی و قومی تحلیل شوند.
- تأکید بر اقدامات مثبت مردمی
برخلاف رویکرد انتقادی گزارش این روزنامه، مردم مناطق مرکزی سال‌هاست در احیای قنات‌ها، مدیریت آب باران، و استفاده از روش‌های سنتی و نوین آبیاری ، ساخت مکاتب، شفاخانه ها با مدرن ترین دستگاهای پزشکی و سرک ها فعال هستند. این تلاش‌ها باید به‌عنوان الگوی مشارکت جامعه‌محور در مدیریت منابع طبیعی در افغانستان مورد تقدیر قرار گیرد.
نتیجه‌گیری
پروژه‌های آبی در مناطق مرکزی افغانستان نه‌تنها حق مردم برای بقا و توسعه را بازتاب می‌دهند، بلکه گامی در جهت عدالت اجتماعی و محیط‌زیستی هستند. نقدهای یک‌طرفه و بدون درک زمینه تاریخی این مناطق، نه‌تنها ناعادلانه، بلکه می‌تواند ناآگاهانه به دامن‌زدن به بی‌اعتمادی‌های قومی بینجامد.
مدیریت منابع آب باید علمی، مشارکتی، و عادلانه باشد—نه قوم‌محور و یک‌جانبه.
